روزنامه اعتماد نوشت: مجلس یازدهم در این چهل و چند روزی که از آغاز عمرش گذشته، موضوع تحلیلهای گوناگونی بوده است. اتفاق نظر تحلیلگران شاید بر این نکته باشد که این مجلس ناچار است صبر کند عمر دولت روحانی به پایان رسد تا بلکه در تعامل با دولت احتمالا اصولگرای بعدی، منشا اثر و مفید باشد. ولی ابراهیم فیاض، پژوهشگر جامعهشناسی و دانشیار گروه مردمشناسی دانشگاه تهران معتقد است دولت آتی ایران دولتی بناپارتیستی است و این مجلس در کنار چنین دولتی، همچنان در فضای سیاسی جامعه ایران کم اثر خواهد بود. این تحلیلگر سیاسی نزدیک به جناح اصولگرا، مجلس یازدهم را مجلسی غیرایدئولوژیک و نشانهای از فروپاشی جناح اصولگرا میداند که کارکرد اصلیاش در فضای سیاسی ایران، ایفای نقش کاتالیزور در روی کار آمدن دولتی توتالیتر، علمگرا و تکنوکرات در آغاز قرن آتی خورشیدی است.
جناب فیاض، موضوع این مصاحبه مجلس یازدهم است. اما قبل از ورود به بحث از ماهیت و پیامدهای احتمالی نقشآفرینی این مجلس، بد نیست به مناسبت پرخاشگری نمایندگان مجلس یازدهم به وزیر خارجه، این سوال را مطرح کنم که چرا هر قدر کنشگران سیاسی به اصطلاح ارزشیترند، عصبانیت و پرخاشگری بیشتری در رفتار و گفتارشان مشاهده میشود؟
مجلس مظهر دموکراسی در کشور است. از این حیث، قوه مقننه حتی از قوای مجریه و قضاییه هم مهمتر است. الان متاسفانه مجلس ما غیردموکراتیک است. یعنی در انتخابات مجلس رایها خریده میشود و دموکراسی تبدیل به الیگارشی یا آریستوکراسی شده است. این امر منحصر به این دوره هم نیست. یکی تخممرغ میدهد و یکی وعده شغل میدهد. ما یک نماینده در کازرون داشتیم که به مردم وعده داده بود برای چیدن خرما از نخلها، جرثقیل میآورد تا مردم مجبور نباشند از نخلها بالا بروند. یک جوان 24 ساله بود و با مدرک فوق دیپلم نماینده مجلس شد. عدهای با وعدههای سر خرمن نماینده میشوند. وقتی مجلس این طور میشود، رئالیسم دموکراتیک به کلی آشکار و جریان مقابل دموکراسی هم پرخاشگر میشود. این وضع در تمام جهان رخ داده است. ترامپ هتاک یک نمونه از این همین رویکرد است. ترامپ هم به اصطلاح ارزشی است. به شدت مسیحی است و به خانواده و محافظهکاری و نژاد امریکایی اعتقاد راسخ دارد و به همین دلیل، وقتی که میبیند افرادی نامتجانس با فرهنگ امریکایی وارد مجلس و فضای سیاسی امریکا میشوند، در برابر آنها پرخاشگرانه عمل میکند. به نظر ترامپ فردی مثل اوباما نباید رییسجمهور امریکا میشد و به همین دلیل او مخالف دموکراسی و پرخاشگر است.
در واقع شما میفرمایید دموکراسی موجب راه یافتن عوام به ساختار سیاسی کشور میشود و عوام هم بیادبند و ممکن است مدام بپرند وسط صحبت وزیر خارجه و به او توهین کنند. بله؟
نه، این حرف افلاطون و ارسطو است. آنها دموکراسی را در چارچوب اشرافیت قبول داشتند و معتقد بودند عامه مردم اگر صاحب مناصب سیاسی شوند، ممکن است تند و بیادبانه حرف بزنند. حالا این هم سوالی است که سیاستمدار ملایم بهتر است یا سیاستمداری که زبان تندی دارد؟
ولی شما هنوز به سوال اول جواب ندادهاید. چرا هر قدر سیاستمداران ایرانی به اصطلاح ارزشیترند، پرخاشگرتر هم هستند؟
دلیلش را نمیدانم. پرخاشگری نوعی مکانیسم دفاعی در برابر واقعیت دموکراسی است. وقتی واقعیت تبدیل به رئالیسم سیاه میشود، کسانی که این واقعیت را قبول ندارند، پرخاشگر میشوند.
پس به نظر شما چون نیروهای ارزشی از واقعیت کنونی ایران و جهان ناراضیاند، عصبانی هم هستند.
بله، قصه این طور است. ولی یادتان باشد که آقای ظریف هم در مجلس قبلی با لحن تحقیرآمیزی با نمایندگان حرف زد. ظریف برای خارجیها میخندید و برای نمایندگان مجلس دهم عصبانی میشد. رفتار نمایندگان مجلس یازدهم، تا حدی واکنشی بود به رفتار ظریف با نمایندگان مجلس دهم. این مجلس شاید دارد انتقام مجلس قبلی را هم میگیرد.
مجلس قبلی که اصلاحطلب بود در مجموع. این مجلس قاعدتا نباید انگیزهای داشته باشد برای اینکه انتقام آن مجلس را از ظریف بگیرد.
نه، بالاخره آنها هم مثل اینها نماینده مجلس بودند و همصنف محسوب میشوند. ضمن اینکه ظریف تا خرداد 1395 با مجلس نهم طرف بود که مجلسی اصولگرا بود. در واقع نمایندگان این مجلس نگرانند ظریف با آنها مثل نمایندگان مجالس قبلی رفتار کند.
برویم سراغ ماهیت مجلس یازدهم. به نظر شما این مجلس عمدتا نماینده چه طبقاتی است؟
هیچ طبقهای! این مجلس از نظر طبقاتی دچار تعلیق است. این مجلس یکی از بیهویتترین مجالس پس از انقلاب است و وجه اصلی هویتش شاید فقط ضدیت با دولت فعلی باشد وگرنه از هر طبقهای در این مجلس حضور دارند و هویت اجتماعی و اقتصادی خاصی ندارد. به لحاظ سیاسی هم بسیاری از نمایندگان این مجلس ممکن است چپتر از اصلاحطلبان باشند. یعنی به شدت معترضند به وضعیت فعلی. اقلیتی هم در این مجلس وجود دارد که سن بالایی دارند. جنگ داخلی این مجلس، جنگ بین نسل جوان و تحصیلکرده و پیرمردهای محافظهکار است.
نظر خود را بگذارید